گیربکس چیست و نشانه‌های خرابی آن کدامند؟
گیربکس خودرو یا جعبه دنده خودرو به عنوان سیستم مکانیکی پیچیده، وظیفه کنترل و تنظیم قدرت تولیدی توسط پیشرانه را برعهده دارد. در حقیقت گشتاور تولیدی توسط موتور باید متناسب با نیاز به چرخ‌های خودرو منتقل شود که جعبه دنده تنظیم میزان انتقال را انجام می‌دهد. سیستم انتقال‌دهنده خودرو، شامل کلاچ، جعبه دنده و دیفرانسیل است که در کنار هم عمل انتقال نیرو را در کنار هم به صورت پیوسته انجام می‌دهند تا نیرو به چرخ‌ها منتقل شود.
در این بین گیربکس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و با توجه به گرما و اصطکاک ناشی از اجزای متحرک، جعبه دنده به مرور زمان با خرابی مواجه می‌شود که با دیدن علائم خرابی گیربکس باید سریعا به رفع مشکل اقدام کرد. از این‌رو هرگونه نشانه خرابی در این قطعه سبب اختلال در سیستم انتقال نیرو می‌شود و برای تعمیرات گیربکس خودرو به تخصص و دانش فنی بالایی نیاز است.
گیربکس خودرو چیست؟
وظیفه جعبه دنده خودرو، کنترل نیروهای وارد شده از سمت موتور و تنظیم سرعت چرخ هاست. جعبه دنده‌های دستی جزو ساده ترین سیستم های جعبه دنده است. جعبه دنده دستی با کمک چرخ دنده های مختلف و سرعت‌های متفاوت‌شان، نیرو را از‌موتور، دریافت و آن را به چرخ ها منتقل می کند. منظور از چرخ دنده‌های مختلف همان دنده‌های سنگین و سبک است. دنده‌های سنگین به لحاظ وزنی، سنگین تر از دنده‌های سبک هستند چرا که قطر آن ها بیشتر است.
تعداد دنده‌های روی چرخ دنده سنگین بیشتر از تعداد دنده‌های روی چرخ دنده‌های سبک است، بنابراین مدت زمانی که طول می کشد تا چرخ دنده سنگین یک دور بزند بیشتر از یک دور کامل چرخ دنده سبک است. دلیل قدرت بیشتر و سرعت کمتر دنده های سنگین نیز همین تفاوت فیزیکی است. ارتباط سیستم جعبه دنده با موتور به وسیله پدال کلاچ قطع و وصل می شود، به این صورت که با گرفتن کلاچ، ارتباط موتور و جعبه دنده قطع و با رها کردن آن ارتباطشان برقرار می شود.
11 نشانه خرابی گیربکس که باید بدانیم:
1- اگر هنگام حرکت صدای دنگ‌دنگ یا وزوز می‌شنوید
اگر از اتومبیل‌تان در هنگام حرکت، صدای وزوز یا دنگ‌دنگ می‌شنوید. این صدا را اصلا نادیده نگیرید، زیرا هرچه دیرتر اقدام کنید آسیب بیشتری به سایر اجزای آن وارد خواهد شد. احتمال دارد این مشکل به دلیل آسیب‌دیدگی چرخ‌دنده‌ها یا یاتاقان باشد. شاید هم روغن گیربکس (واسکازین) بسیار کم است که به اجزای مختلف آن نمی‌رسد.
2- اگر گیربکس دیر عمل می‌کند
سیستم گیربکس خودرو طوری طراحی شده است که به شما اجازه می‌دهد دنده‌ها را به‌راحتی و به‌سرعت تغییر دهید، بنابراین اگر حس می‌کنید در هنگام دنده عوض‌کردن، گیربکس به‌خوبی واکنش نشان نمی‌دهد و کمی تأخیر دارد نشان از وجود ایراد در آن است.
۳- اگر بوی سوختگی از خودرو حس می‌کند
احساس بوی سوختگی از ماشین هرگز نشانه خوبی نیست. بوی سوختگی می‌تواند نشانه مشکلات متعددی باشد، اما به اولین چیزی که باید شک کنید گیربکس است. داغ‌شدن بیش از حد روغن گیربکس می‌تواند بوی سوختگی تولید کند.
4- اگر از زیر ماشین مایع نشت می‌کند
بهترین راه برای اینکه متوجه شوید مایع از کجا نشت کرده است این است که چند تکه مقوا را زیر اتومبیل‌تان در جایی که آن را پارک کرده‌اید قرار دهید. بعد مقوا را بیرون بکشید و نشت مایعات را مشاهده کنید. رنگ روغن گیربکس قرمز است، بنابراین اگر لک قرمز روی مقوا می‌بینید روغن گیربکس نشتی دارد. نشت روغن از گیربکس می‌تواند به آسیب‌دیدگی شدید چرخ‌دنده‌ها منجر شود. بااین‌حال برخی روغن‌های گیربکس هستند که قرمزرنگ نیستند. در این صورت می‌توانید ماشین را به مکانیک نشان دهید تا با ابزار‌های پیشرفته‌تری محل نشت مایع را پیدا کند. برخی از دلایل نشت روغن گیربکس خرابی واشر‌ها یا مهر و موم محفظه گیربکس، آسیب‌دیدگی چرخ‌دنده، آسیب‌دیدگی کاسه نمد یا حتی پایین آمدن سطح روغن گیربکس باشد.
5- اگر دنده به سختی جا می‌رود
این نشانه در دنده‌های اتوماتیک و دستی به دو صورت خودش را نشان می‌دهد. برای دنده‌های دستی، وقتی هنگام دنده عوض‌کردن احساس می‌کنید صدا می‌شنوید یا به‌زحمت دنده جا می‌رود، احتمالا کلاچ فرسوده شده و باید آن را تعویض کنید. شاید هم یکی از همگام‌ساز‌های گیربکس فرسوده شده یا آسیب دیده است. اما درباره ماشین‌های دنده اتومات، تغییر شدید و ناگهانی دنده به دنده دیگری که نتوانید تشخیص دهید می‌تواند نشانه خرابی گیربکس باشد.
۶- اگر ماشین در حالت خلاص است ولی سروصدا می‌کند
اگر ماشین در حالت خلاص صدا تولید کند، معمولا نشانه مشکل در گیربکس است. گاهی می‌توان صرفا با تعویض روغن گیربکس مشکل را برطرف کرد. اگر مقدار روغن گیربکس کم باشد یا چرخ‌دنده‌ها و قطعات داخلی سیستم گیربکس آسیب‌دیده باشند، ممکن است این صدا‌ها و لرزش را احساس کنید.
۷- اگر چراغ‌های چک موتور روشن می‌شوند
هنگامی‌که چراغ‌های هشدار در داشبورد روشن می‌شوند، یعنی در سیستم‌های زیر کاپوت مشکلی وجود دارد که نباید از آن‌ها چشم‌پوشی کرد. مخصوصا اگر چراغ چک موتور روشن شود. این موضوع به موتور و اجزای آن بستگی دارد به‌احتمال زیاد گیربکس داغ کرده است.داغی بیش‌ازحد گیربکس ممکن است به‌دلیل معیوب بودن سنسور‌های سرعت، مشکل در سلونویید‌های گیربکس یا لغزش در گیربکس باشد. در ماشین‌های دنده اتومات ممکن است بتوان با بررسی کد‌های کامپیوتر آن مشکل را پیدا کرد.
۸- اگر پدال کلاچ درست کار نمی‌کند
اگر در هنگام کلاچ گرفتن مجبور می‌شوید پا را زیاد بالا بیاورید یا بیش‌ازحد پایین ببرید یا کلاچ به‌راحتی آزاد نمی‌شود، در این صورت باید سیستم تنظیم‌کننده کلاچ را مجددا تنظیم کنید. این مشکل ممکن است به‌دلیل تنظیم نبودن سیستم عملکرد کلاچ مانند سیم یا صفحه کلاچ رخ دهد. اگر کلاچ زیاد پایین است، ممکن است دلیلش نشتی مایع هیدرولیک یا نقص در اتصالات سیستم هیدرولیک باشد که عملکرد صحیح کلاچ به آن بستگی دارد .اگر کلاچ زیاد بالاست، ممکن است دیسک یا صفحه کلاچ فرسوده باشد و نیاز به تعویض داشته باشد.
9- اگر ماشین لرزش دارد و دور موتور بالا می‌رود
اگر گاهی لرزش‌هایی در اتومبیل حس می‌کنید، دلیلش این است که اجزای داخلی سیستم گیربکس دچار ساییدگی شده است. اگر قطعات داخلی سیستم گیربکس فرسوده شده باشند یا روغن گیربکس کافی نباشد، بخش‌های مختلف گیربکس روی هم ساییده می‌شوند و اصطکاک زیادی به وجود می‌آید. به‌همین‌دلیل دور موتور بالا می‌رود و ماشین لرزش و تکان دارد.
۱۰- اگر خودرو روی دنده است، اما حرکت نمی‌کند
احتمالا سطح روغن آن کاهش یافته است. دلایل کاهش سطح روغن می‌تواند نشت روغن، تعویض نکردن به‌موقع آن یا شکستن دریچه مخصوص آن باشد.
۱۱- اگر اتومبیل‌تان قدرت کافی ندارد
اگر موتور خودرویتان به‌درستی کار می‌کند، اما ماشین قدرت کافی ندارد، وقتی گیربکس داغ می‌کند، یعنی روغن به قسمت‌های داخلی آن نمی‌رسد. این امر باعث می‌شود گیربکس آسیب ببیند .گیربکس قلب خودروی شماست. معمولا یک خرابی جزئی در یکی از اجزای آن می‌تواند کل سیستم را درگیر کند و به سایر اجزای آن آسیب جدی وارد کند.