تاریخچه گروه خودروسازی ایران خودرو
شرکت خودروسازی ایران خودرو (سهامی عام) در تابستان سال 41 با سرمایه اولیه ده میلیون تومان توسط برادران خیامی در تهران تاسیس شد. این شرکت کار خود را با مونتاژ اتوبوس های “ال پی” آلمان شروع کرد.
آشنایی با برادران خیامی، بنیان گذاران شرکت ایران خودرو
محمود خیامی متولد سال 1308 در شهر مشهد به همراه برادر بزرگ تر خود احمد خیامی کار خود را با بازگشایی کارواش، فروشگاه قطعات خودرو و تعمیر انواع خودرو در یک گاراژ در شهر مشهد شروع کردند و همین شغل سبب آشنایی کامل این برادران با اتومبیل ها شد.
پس از مهاجرت احمد خیامی به تهران این دو برادر تصمیم به کسب پروانه ساخت خودرو گرفتند. در همین راستا آنها با سرمایه اولیه دو میلیون تومان، نزد رضا نیازمند اولین رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران رفتند. رضا نیازمند پیشتر مطرح کردـ با توجه به علاقه مندی زیاد این دو برادر و کم بودن سرمایه آنها، به آنها قول دادم که بانک توسعه صنعت صحبت کنم تا به آنها وام بدهد و زمینه لازم برای کسب لیسانس از یک سازنده اروپایی را فراهم کنم که اتومبیل آن شرکت را بسازند.
دکاوه، نقطه شروع برادران خیامی
رضا نیازمند توضیح داده بود: چند روز پس از مراجعه برادران خیامی در روزنامه خواندم که دکاوه، شرکت خودروسازی آلمانی که در زمینه طراحی و ساخت خودرو و موتورسیکلت فعالیت می‌نمود ورشکسته شده و اعلام کرده است علاوه بر فروش کل کارخانه اش حاضر است آن را به هر محلی که خریدار قصد داشته باشد منتقل کرده و آنجا دوباره کارخانه را سرپا کند.
وی افزوده بود: 20 روز پس از آنکه برادران خیامی را مطلع کردم تا با دکاوه وارد مذاکره شوند، با قرارداد خرید دکاوه نزد من آمدند. در نهایت پروانه ساخت با مجوز از وزارت صنایع و معادن و به شرط تولید و ساخت خودرو در ایران برایشان صادر شد.
مروری بر رویدادها و دستاوردهای شرکت ایرانخودرو از سال ۱۳۴۵ تا کنون:
با قراردادی با کمپانی روتس انگلستان در سال 1345 پروژه تولید (مونتاژ) پیکان استارت خورد و شرکت ایران ناسیونال به این منظور تاسیس گردید که میتوانست روزانه 7 خودرو سنگین و 10 خودرو سواری مونتاژ کند.
ایران ناسیونال تا سال 1357 اقدام به تولید پیکان در مدل های گوناگون شامل جوانان، کار، دولوکس، استیشن و وانت و اتوبوس بنز در مدل‌های اتوبوس ۳۰۲ شهری، بیابانی و سوپرلوکس و مینی بوس و آمبولانس نمود.
همچنین از سال 1352 با تغییر سیاست از مونتاژ کاری محض به تولید، شروع به تولید قطعات در داخل نمود که باعث تاسیس شرکت های قطعه سازی داخلی گردید که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
ایدم، بلبرینگ تبریز، پیستون ایران (تبریز)، رضای مشهد، ریخته گری (ایرانخودرو)، فرآوری و ساخت قطعات خودرو و…
در سال 1353 با افزایش درآمدها شرکت ایران ناسیونال تصمیم به مونتاژ محصولات پژوی فرانسه گرفت، همچنین در این سال 24 درصد از سهام این مجموعه وارد بورس گردید. در سال 1356 پس از 3 سال مذاکره با پژوی فرانسه قرارداد مونتاژ پژوی 305 منعقد گردید که بدلیل وقوع انقلاب اسلامی و دولتی شدن صنایع به مرحله تولید نرسید.
پس از وقوع انقلاب اسلامی و دولتی شدن ایران خودرو و شروع جنگ 8 ساله، مشکلات متعددی شامل نبود ارز، عدم توان تهیه مواد اولیه و قطعات از خارج، فرسودگی ماشین آلات و ناتوانی در بروز رسانی آن باعث بوجود آمدن بحران در ایران خودرو گردید تا جایی که در سال 1365 این مجموعه در آستانه تعطیلی قرار گرفت.
ورود پژو ۴۰۵ به ایران
در سال ۱۳۶۷ با تمام شدن جنگ تحمیلی و پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل مساله تعیین خودروی سواری با هماهنگی کامل سازمان و وزارتخانه مطرح و قرارداد ساخت پژو ۴۰۵ پس از 10 سال وقفه، در مدت ۳ سال، منعقد گردید.
تغییر نام پیکان به پیکاژو با پیشرانه ۱٫۸ لیتری
در سال ۱۳۶۸ ایران خودرو دچار دو تحول بزرگ، همزمان با تاکید دولت جهت تولید خودروهایی با کاربرد عمومی تر شد. نخست تبدیل سالن خط تولید پژو به سالن تولید اتوبوس بود. در این سالن، سالانه ۶۰۰۰ دستگاه اتوبوس با فعالیت در دو شیفت تولید می شد. تحول بعدی، پس از تعطیل شدن کارخانه تالبوت انگلستان و فقدان نیرو محرکه و توقف تولید پیکان، همزمان با عقد قرارداد شرکت پژو فرانسه با ایران خودرو بود. این اتفاقات سبب شد تا ایران خودرو ناگزیر تصمیم به نصب موتور ۵۰۴ بر روی پیکان بگیرد و نام پیکان ابتدا به «پیکاژو» و سپس به «پیکان۱۸۰۰ » تغییر کند.
تاسیس شرکت ساپکو
در سال 1370 خط تولید پیکان مجدد راه اندازی شد. همچنین شرکت ساپکو که یکی از شرکت‌های تابعه‌ی ایران خودرو می‌باشد و وظیفه‌ی طراحی و تأمین قطعه برای خط تولید شرکت ایران خودرو را بر عهده دارد در همین سال تاسیس شد.
طراحی سمند در اواخر دهه ۷۰
خودرو سمند، در ابتدا با کمک یک شرکت انگلیسی و برروی پلتفرم پژو 405 با موتور XU7 (1800 سی سی) طراحی و ساخته شد. اما بعد از چند سال با طراحی و تولید موتور ملی، سمند با پیشرانه EF7 به عنوان خودرو ملی وارد بازار شد.
آغاز پروژه تولید پژو ۲۰۶ صندوقدار و سمند سال
در سال ۱۳۸۲ پروژه های پارس سال، سمند سال و پژو ۲۰۶ صندوقدار در دستور کار این شرکت قرار گرفت.
خروج پیکان از سبد محصولات ایران خودرو
تولید پیکان، کهنسال ترین خودروی تولیدی شرکت ایران خودرو، در سال ۱۳۸۴ متوقف شد.
پس از توقف تولید پیکان، تولید محصولات جدیدی همچون پژو 206 صندوقدار، پژو روآ با موتور بهینه OHV و سمند سریر، اقدامی دیگر از سوی شرکت ایرانخودرو جهت ارتقای سطح تکنولوژی سازمانی و ارتقای رضایت مشتریان بود. همچنین با راه اندازی خط تولید موتور ملی در سال 1385، از پروژه صدور سمند به کشورهای آذربایجان، سوریه، ونزوئلا و بلاروس بهره برداری شد.
ورود رنو تندر۹۰ به سبد محصولات ایران خودرو
در سال 1385 با همکاری ایران خودرو و شرکت فرانسوی رنو (Renault)، خودروی تندر۹۰ به سبد محصولات شرکت افزوده شد و انحصار همکاری‌های بین المللی ایرانخودرو از شرکت پژو خارج گردید.
در سال 1386 خطوط تولید ایران خودرو در سایت‌های تولیدی تبریز، سنگال و مصر با هدف افزایش فروش محصولات در ایران و سایر کشورها راه اندازی شد.
همچنین محصول جدید سمند سورن در این سال به بازار عرضه شد.
تولید رانا، دومین خودروی ملی
در سال ۱۳۸۷ ایران خودرو از خودروی رانا به عنوان دومین محصول ملی خود رونمایی کرد. تولید رانا که در واقع نسخه فیس لیفت پژو ۲۰۶ صندوقدار است که تنها بخش‌هایی از طراحی خارجی و داخلی آن نسبت به 206 اس دی تغییر کرده است تا اکنون ادامه دارد.
دنا؛ جدیدترین محصول تولیدی ایران خودرو
دنا به عنوان جدیدترین محصول ایرانخودرو که طراحی آن تماما توسط متخصصین و کارشناسان ایرانی می‌باشد، با بهره گیری از طراحی به‌روز جهانی و برروی پلتفرم سمند با ظاهر و کابینی به مراتب مدرن‌تر در فروردین ماه سال 1390 رونمایی شد. مراحل طراحی و نمونه سازی دنا در کوتاه ترین زمان ممکن و کمتر از یک سال صورت پذیرفته است.
آغاز مجدد همکاری ایران خودرو و پژو فرانسه
اواخر سال 1391، به دلیل اعمال تحریم‌ها همکاری 20 ساله بین شرکت پژو فرانسه و ایرانخودرو به حالت تعلیق درآورد. اما پس از توافق برجام، این شرکت علاوه بر کمک در فرآیند تامین قطعات محصولات قدیمی، قراردادهای جدیدی را برای ارائه مدل‌های روز نظیر پژو ۳۰۱، پژو ۲۰۸ و پژو ۲۰۰۸ با ایران خودرو به امضا رساند. با شروع دور جدید تحریم‌ها، پژو مجددا بازار ایران را ترک کرد و از این جمع تنها پژو ۲۰۰۸ و آن هم به صورت محدود موفق به حضور در خطوط تولید ایران خودرو شد.
همچنین در دهه ۹۰ شمسی و گسترش حضور خودروسازان چینی در بازار کشور، شرکت ایرانخودرو نیز به سراغ برخی کارخانه‌های چینی نظیر سوزوکی، دانگ فنگ و هایما رفت و محصولاتی همچون سوزوکی ویتارا، دانگ فنگ اچ 30 کراس، هایماS7، هایما S5 و… را در سبد تولیدات خود جای داد.